محسن اراکی (زادهٔ ۱۳۳۴ خورشیدی)، مجتهد علوم اسلامی، دکترای فلسفه تطبیقی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب است. وی همچنین، عضو سابق مجلس خبرگان رهبری در جمهوری اسلامی ایران، عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت، مؤسس مرکز اسلامی انگلیس و مجمع اندیشهٔ اسلامی قم، و یکی از اساتید دروس عالی فقه و اصول در حوزهٔ علمیهٔ قم است.

محسن اراکی در سال ۱۳۳۴ش در شهر نجف در عراق به دنیا آمد. پدرش شیخ حبیب الله اراکی از فقها و اساتید بنام حوزهٔ علمیهٔ نجف بود. و مادرش، فرزند آیت‌الله العظمی شیخ صفرعلی اراکی یکی از فقیهان حوزهٔ علمیهٔ نجف بود.

او قرآن، گلستان سعدی و کتابهای درسی سالهای اول، دوم و سوم ابتدایی را نزد پدر و مادر و خواهر بزرگ‌ترش فرا گرفت.
سپس به منظور فراگرفتن کامل زبان عربی، همراه با آموزش تحصیلات ابتدایی به مدرسهٔ "منتدی النشر" آیت‌الله مظفر رفت. از ابتدا به کلاس سوم رفت و تا کلاس اول متوسطه را در همان مدرسه به تحصیل ادامه داد.
پس از آن، با راهنمایی پدرش به تحصیلات حوزوی روی آورد و تحصیلات حوزویش را از سال ۱۳۴۷ش آغاز کرد.
برخی از دروس مقدمات و سطوح را نزد پدرش خواند و بقیه را نزد اساتید معروف حوزهٔ علمیهٔ نجف همچون: سید عبّاس خاتم، حسن مرتضوی، عبدالمجید روشنی، سید عزالدّین بحرالعلوم، عباس قوچانی، محمد هادی معرفت، سید محمدباقر حکیم، محمّدتقی جواهری، محمود هاشمی شاهرودی و سیدکاظم حائری گذرانیده است.
پس از اتمام سطح در سال ۱۳۵۳ش، در درس خارج فقه آیت‌الله خوئی حاضر شد و تا زمان عزیمت به قم از او درس فقه می‌گرفت. در حوزهٔ درس خارج فقه و اصول آیت‌الله محمدباقر صدر نیز شرکت کرد.
در سال ۱۳۵۴ش در اثر فشارهای حکومت بعث عراق، ناگزیر از نجف به قم عزیمت کرد. از آغاز حضور در حوزهٔ علمیهٔ قم به فراگیری درس خارج فقه آیت‌الله میرزا کاظم تبریزی (۴ سال) و فقه و اصول آیت‌الله وحید خراسانی (نزدیک به یک دورهٔ کامل) پرداخت. در جلسات خارج فقه و اصول آیت‌الله سید کاظم حائری نیز حاضر می‌شد.
پس از ورود به حوزهٔ علمیهٔ قم، مقداری از اسفار را در جلسات درس آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله مطهری آموخت. "نهایة الحکمة" را نزد آیت‌الله مصباح یزدی فرا گرفت. در جلسات درس فلسفهٔ هگل بهشتی که در ایام تعطیل بین سالهای ۱۳۵۵ - ۱۳۵۷ش در قم تشکیل می‌شد، شرکت جست.
وی در سال 2012 میلادی موفق به اخذ دکترای فلسفه تطبیقی از دانشگاه پورتسموث انگلستان با رساله "علیت و آزدای از منظر فلسفه اسلامی و فلسفه مغرب زمین" شده است.
اراکی فعّالیتهای سیاسی خود را در نجف آغاز کرد. وی به خاطر علاقه به امام خمینی در بیت وی رفت‌وآمد داشت و در نشر آثار و اعلامیه‌ها و کتاب "حکومت اسلامی" خمینی، در عراق فعالیت می‌کرد. از سوی دیگر، در جلسات درس آیت‌الله محمد باقر صدر نیز حضور داشت. در نتیجهٔ این فعالیتها و ارتباطی که با جوانان دانشگاهی در عراق داشت، تحت تعقیب دستگاه امنیتی حکومت عراق قرار گرفت و حدود یک سال، زندگی مخفیانه داشت. در سال ۱۳۵۴ش از عراق رخت بسته و به قم عزیمت نمود و از همان آغاز به سازمان امنیت احضار شد و مورد بازجویی قرار گرفت. این مسئله چندین بار تکرار شد لکن سرانجام توانست رهایی یابد. یک بار نیز در سال ۱۳۵۷ش به دلیل یک سخنرانی انقلابی در خوانسار تحت تعقیب قرار گرفت؛ ولی توانست از دست مأموران جان سالم به در برد

پایه‌گذاری‌های علمی و فرهنگی
1.شرکت در تأسیس کتابخانهٔ عمومی در "مسجد طریحی" در نجف.
2.تأسیس مرکز مطالعات اسلامی (۱۳۵۸ش)در خرمشهر.
3.تأسیس "مرکز التوعیة الإسلامیة" (کانون بیداری اسلامی) (۱۳۵۸ش)در خرمشهر.
4.تأسیس مجمع اندیشهٔ اسلامی (مجمع الفکر الإسلامی) همراه با عده‌ای از فضلا و محققین حوزهٔ علمیه (۱۳۶۸ش)در قم.
5.تأسیس مجلهٔ "الفکر الإسلامی" (وابسته به مجمع اندیشهٔ اسلامی) در قم.
6.برگزاری همایش بزرگ شیخ اعظم انصاری و دبیر کلی آن (۱۳۷۳ش) در قم و دزفول.
7.بازسازی حوزهٔ علمیه (مدرسهٔ آیت‌الله قاضی) در دزفول.
8.تأسیس مؤسسهٔ خیریهٔ امام خمینی (دارالایتام، درمانگاه و ..) در دزفول.
9.تأسیس دانشکدهٔ اصول دین (۱۳۶۷ش)واحد دزفول.
10.تأسیس مرکز اسلامی انگلیس (۱۳۷۴ش)در لندن.
11.تأسیس مراکز اسلامی در : منچستر، بیرمنگهام، نیوکاسل، گلاسگو و غیره .. در بریتانیا.
12.تأسیس حوزهٔ علمیهٔ امام حسین (ع) در لندن.
13.تأسیس کالج اسلامی لندن (Islamic College for Advanced Studies).
14.تأسیس "جماعة علماء المسلمین فی بریطانیا" (انجمن دانشوران مسلمان در بریتانیا).
15.پایه‌گذاری تعدادی از مجلات علمی در لندن به زبانهای مختلف، از جمله: "شؤون إسلامیة" و"البلاغ" به زبان عربی، "صبا" به زبان فارسی، و "Discourse" و غیره به زبان انگلیسی.

تدریس
وی، از همان آغاز تحصیل، پس از اتمام هر دورهٔ تحصیلی و انتقال به مرحلهٔ بعد، مرحلهٔ قبلی را تدریس می‌کرد. هنگامی که در نجف بودد، مقدمات را تا سطح لمعه تدریس کرد و پس از انتقال به قم، شرح لمعه، رسائل، مکاسب، نهایة الحکمة، شرح منظومه، اسفار، اشارات، شرح تجرید و کفایة الأصول را تدریس نمود. در اهواز نیز به تدریس مکاسب، رسائل و شرح لمعه اشتغال داشت. همچنین از آغاز ورود به قم در مدرسهٔ حقّانی، دروسی نظیر انشای عربی، فلسفه و اصول عقاید را تدریس کرد و پس از مرگ آیت‌الله قدوسی در مدرسهٔ شهیدین، به تدریس رسائل و شرح لمعه نیز مشغول شد. همچنین، از آغاز اعزام به انگلستان جهت نمایندگی از آیت‌الله خامنه‌ای و پس از تأسیس حوزهٔ علمیه در پایتخت این کشور (لندن)، به تدریس خارج فقه (مباحث حکومت اسلامی و قضاء) و اصول پرداخت، علاوه بر دروسی متنوع نظیر فلسفه، رسائل، مکاسب، حلقات اصول، تفسیر قرآن به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی نیز مشغول شد.هم اکنون او مشغول تدریس خارج فقه و اصول و همچنین تفسیر و حدیث در حوزهٔ علمیهٔ قم می‌باشد

آثار فارسی
1.نظریه شناخت (عنوان سابق: مبانی جهان‌بینی اسلامی)؛
2.آزادی و علیّت؛
3.نقد ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق؛
4.امامت در قرآن (ترجمه: نظریة النص علی الإمامة فی القرآن الکریم)؛
5.نگاهی به رسالت وامامت؛
6.کاوشهایی در مبانی نظری حکومت دینی؛
7.اصول فقه نوین (جلد ۱ و ۲)؛
8.فقه نظام سیاسی اسلام (جلد ۱)؛
9.فقه نظام اقتصادی اسلام (جلد ۱)؛
10.درآمدی بر عرفان اسلامی؛
11.اصول عرفان ناب اسلامی در معارف سجادی؛
12.دورهها وپیشگامان بیداری اسلامی؛
13.گفتمان بیداری اسلامی؛
14.داستان انسان نخستین.

آثار عربی
1.مدخل إلی منهج المعرفة الإسلامیّة؛
2.المعرفة الإسلامیة، منهجاً و تصوراً؛
3.نظریة النص علی الإمامة فی القرآن الکریم؛
4.حوار فی الإمامة؛
5.سنن القیادة الالهیة فی التاریخ (عنوان سابق: صلح الإمام الحسن وثورة الإمام الحسین من منظور السنن التأریخیة فی القرآن الکریم)؛
6.سنن التطور الاجتماعی فی القرآن الکریم؛
7.المختار من مقتل الحسین فی بحار الأنوار؛
8.الموازین الشرعیّة للشعائر الحسینیة؛
9.الولایة الإلهیّة وولایة الفقیه؛
10.الأسس النظریة للدولة الإسلامیة؛
11.أساس الحکم فی الإسلام؛
12.نظریة الحکم فی الإسلام؛
13.معالم الفکر الأصولی الجدید؛
14.حجّیة سنة الصحابی؛ دراسة و نقد؛
15.کتاب الخمس (جلد ۱ و ۲)؛
16.فقه القضاء؛
17.ملکیّة المعادن فی الفقه الاسلامی؛
18.ثبوت الهلال؛
19.مدخل إلی العرفان الإسلامی؛
20.الصحوة الإسلامیة المعاصرة، أدوار وروّاد؛

آثار انگلیسی
1.Contemporary Islamic Awakening.
2.Free Will between Islamic Contemporary Philosophy and Western Contemporary Philosophy

مسئولیت‌های پیشین

مسئولیت‌های وی پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷)، به این شرحند:
1.ریاست دادگاه‌های انقلاب اسلامی آبادان و خرمشهر به دستور آیت‌الله قدوسی در سال ۱۳۵۹ش اوّلین مسئولیت وی بود.
2.در سال ۱۳۶۰ش نیز ریاست دادگاه‌های انقلاب اسلامی خوزستان، و در سال ۱۳۶۱ش با حفظ سِمَت، ریاست دادگستری خوزستان را به عهده گرفت.
3.در سال ۱۳۶۲ش به علّت شدّت اشتیاق به ادامهٔ تحصیل و نیز سپری شدن شرایط بحرانی اوایل جنگ به حوزه باز گشت و از مسئولیتهای یاد شده، استعفا کرد.
4.در سال ۱۳۶۵ش بنا به درخواست مردم دزفول، به امامت جمعهٔ دزفول و نمایندگی امام خمینی در آن شهرستان منصوب شد و تا آخر جنگ به طور مستمر، در آنجا حضور داشت.
5.پس از استعفا از دادگستری، مسئولیتهایی نظیر: حاکم شرع هیئتهای واگذاری زمین خوزستان (۱۳۶۲ - ۱۳۷۳ش) و نیز نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه شهید چمران اهواز (۱۳۶۹ - ۱۳۷۴ش) را بر عهده داشت.
6.وی، در مدّت جنگ و به ویژه در هنگام تصدّی امامت جمعهٔ دزفول، در جبهه‌های جنگ در کنار رزمندگان حضور داشت.
7.از سال ۱۳۶۶ - ۱۳۷۵ش مسئولیت نمایندگی ولی فقیه در نیروهای سپاه بدر را نیز بر عهده داشت و در سال ۱۳۶۲ش شاخهٔ نظامی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق را تأسیس نمود که بعدها به "سپاه نهم بدر" معروف شد.
8.در سال ۱۳۶۹ش از سوی مردم خوزستان به مجلس خبرگان رهبری راه یافت.
9.در سال ۱۳۷۳ش به عنوان نمایندهٔ رهبری (آیت‌الله خامنه ای) در اروپا به انگلیس اعزام شد.
10.وی، پس از نزدیک به ۱۰ سال فعالیت در کلیهٔ عرصه‌های علمی فرهنگی و اجتماعی در اروپا، در خرداد ماه سال ۱۳۸۳ش بار دگر به حوزهٔ علمیهٔ قم بازگشت کرد تا در این نهاد علمی فعالیت نماید.

مسئولیت‌های کنونی

در حال حاضر، علاوه بر دبیر کلی مجمع جهانی تقریب مذاهب به تدریس سطوح عالی فقه و اصول (دروس خارج) و دروس تفسیر قرآن و علوم حدیث در حوزهٔ علمیهٔ قم مشغول است.

وی علاوه بر عضویت شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مدتی حدود ۲ سال، مسئولیت دبیر شورای عالی و سرپرستی این مجمع را برعهده داشت. و اکنون عضو شورای عالی این مجمع نیز می باشد. مسئولیت مجمع اندیشهٔ اسلامی (مجمع الفکر الإسلامی) در قم و برخی از مراکز دیگر در ایران و انگلستان بر عهده وی می باشد.